Wie bevrijdt ons van de Newspeak?

Onlangs las ik in het NRC een artikel over ‘microwonen’, een zogenaamd nieuwe trend. Op 30 m2 wonen voor zo’n 1000 euro. Microwonen wordt gepresenteerd als iets hips en ludieks. In werkelijkheid is het een keuze met de rug tegen de muur omdat er geen betaalbare woonruimte is. ‘Microwonen’ is het zoveelste voorbeeld van moderne Newspeak, waarin nare zaken worden gepresenteerd als een geste of hippe trend. Dit verplichte positieve denken doodt ieder verzet tegen misstanden en stompt uiteindelijk af. Wie bevrijdt ons? Moet de schrijver hierin leidend zijn? 

Zie ik op iemands Linkedin-profiel ‘Op zoek naar een nieuwe uitdaging’, dan weet ik hoe laat het is. ‘Welke jobcoach heeft je dit ingefluisterd?’ vraag ik dan in stilte. De wereld van werk en werkloosheid is vergeven van verplicht positieve Newspeak. ‘Werkzoekend’, ‘in between jobs’, we kennen ze allemaal. En ik vraag me weleens af: ben ik de enige die het verborgen ongemak voelt wanneer deze woorden vallen?

Zachte dwang met taal
Newspeak, wat was dat ook alweer? De term is afkomstig uit George Orwells 1984. Het is een taal ontwikkeld door het regime van Oceanië, een van de drie grootmachten in de roman. De taal is zo geconstrueerd dat woorden die onafhankelijk denken mogelijk maken gewoonweg niet meer bestaan. Verzet tegen het regime wordt zo onmogelijk. Omdat er geen woorden meer bestaan om je afwijkende mening te verkondigen of om deze te vormen in je hoofd.

Totalitair is de wereld waarin wij leven niet. Toch heeft Newspeak iets dwingends. Het is geforceerde positiviteit. Newspeak betekent: door taal de manier waarop we denken beïnvloeden.

Zonder werk zitten is ineens ‘een uitdaging zien’. De zoektocht naar nieuw werk is een ‘avontuur’. Daarom gebruiken we het woord ‘werkzoekend’ en bannen ‘werkloos’ uit de taal. Je baan verliezen is ‘de unieke gelegenheid krijgen elders je talenten te ontplooien’. De onmogelijkheid om een vast contract te krijgen is een geschenk, iets wat je eigenlijk wilt, ook al besef je dat zelf misschien niet.

Er is een complete industrie ontstaan rondom Newspeak. Coaches en consulenten struinen het bedrijfsleven af, speuren in de vocabulaire van hun clientèle en vervangen daar met veel tsjakka’s iedere ongemakkelijke waarheid door vaagtaal met als steeds terugkerend element het woord ‘uitdaging’. Uit de kantoortaal is ieder woord met negatieve lading ‘getackeld’ totdat alleen de gewenste holle neologismen overblijven.

Verdovende werking
Zoals gezegd: Newspeak is taal die ons denken stuurt. We moeten positief zijn over de slechte dingen die ons overkomen, dus moeten de woorden waarmee we ons uitdrukken positief zijn. Zien we onze veel te kleine en dure woonruimte als een hippe, leuke trend, dan zullen we niet in opstand komen tegen het onderliggende probleem: woningnood. We zullen geen vuist maken tegen hoge werkloosheid of de wildgroei aan flexcontracten als dit een ‘uitdaging’ heet.

Newspeak werkt verdovend. Het is een middel om het volk ‘dom te houden’. Er is vandaag de dag genoeg reden voor grote ontevredenheid. De werkloosheid is nog altijd hoog. Woningnood, onbetaalbare huren, stijgende zorgpremies, flexibilisering met voortdurende onzekerheid als gevolg: Nederland anno nu kent veel misstanden. Ontneem de mensen de woorden om misstanden misstanden te noemen en ze komen er niet tegen in opstand.

Oproep tot strijd
Erkennen dat sommige dingen gewoon slecht zijn, dat er misstanden zijn, is niet slecht. Het is de eerste stap naar een verandering in de goede richting. Door de taal van mensen zo te manipuleren dat misstanden niet bestaan, verander je de wereld niet. Wat krom is maak je niet recht door het ‘recht’ te noemen. Je moet het daadwerkelijk recht maken.

Aan wie is het om ten strijde te strekken tegen de Newspeak? Moeten de schrijvers het doen? De dichters, journalisten, tekstschrijvers, allen die caramboleren met de taal? Zij kunnen de feiten neerzetten als de feiten. Zij kunnen als geen ander de taal gebruiken om de waarheid naakt en hard neer te zetten, zodat misstanden aangepakt kunnen worden. Misschien zijn zij mijn bondgenoten. Schrijvers, voegt u bij mij in mijn oorlog tegen de Newspeak!

Over tien jaar is het misschien gebruikelijk op een begrafenis de weduwe of weduwnaar toe te spreken met ‘Je bent nu in between living partners’, of ‘Je staat voor een nieuwe Tinderuitdaging.’ Laat het niet zover komen. Stop de Newspeak, zolang er nog woorden zijn om dit te doen!

Genoten van dit blog en voor je eigen site op zoek naar een blogger die Newspeak vermijdt? Of zoek je om wat voor reden dan ook een schrijver met kennis van en hart voor de zorg?