Zestien jaar geleden begon ik met werken in de gehandicaptenzorg. Veel cliënten heb ik gezien, ieder met een eigen verhaal. Maar nooit zal ik mijn eerste cliënt vergeten. Het was een tienerjongen met ernstige gedragsproblemen, tegenwoordig aangeduid als moeilijk verstaanbaar gedrag. Eigenlijk was het onverantwoord dat ik -onervaren als ik was en zonder de juiste vooropleiding- in het diepe werd gegooid met zo’n complexe zorgvrager. Toch kijk ik met warme gevoelens terug op deze tijd, waarin ik veel heb geleerd. Ik ging beseffen hoe bevoorrecht ikzelf eigenlijk ben. Je brein kan je ver brengen, maar het kan ook je grootste vijand zijn. Eén klein weeffoutje kan genoeg zijn.

Zijn verstandelijke beperking was nog niet eens zijn grootste zorgvraag. Zeker, de beperking was er wel. Ik denk dat mijn cliënt functioneerde op een niveau van 5 à 6 jaar. Maar hij leerde snel en zag in no time verbanden.

De eeuwige peuterpuber
Zijn sociaal-emotionele niveau lag stukken lager. Ik herken zijn gedrag in dat van mijn eigen zoon. Die is nu twee jaar. Hij kan driftbuien krijgen als hij zijn zin niet krijgt en is voortdurend grenzen aan het opzoeken. Kortom: peuterpuberteit.

Het is een lastige, maar doodnormale fase en mijn zoon zal eroverheen groeien. Anders was het met mijn oud-cliënt. Die zat en zit gevangen in een levenslange peuterpuberteit. Tel daarbij op de ‘echte’ puberteit waarin hij destijds zat.

Voortdurend daagde hij mij en mijn oud-collega’s uit. Wegrennen, niet doen wat van hem gevraagd werd, gooien met eten en met spullen, met een grote grijns zijn behoefte doen middenin de kamer. Hij wist ons het bloed onder de nagels vandaan te halen.

Zijn frustratietolerantie was nihil. Berucht waren zijn driftbuien. Met zijn veertien jaar had hij al het lichaam van een volwassen man. Hij was ruim een kop groter dan ik. De fysieke confrontatie aangaan was onverantwoord. Terwijl de meubels door de kamer vlogen, vluchtte de begeleiding naar de keuken, achter beveiligd glas.

Autismespectrumstoornis
Mijn cliënt had een autismespectrumstoornis (ASS) in een zeer zware variant. Hij leefde volgens een vastgelegde structuur. Daarvan afwijken kon als je hem van te voren daarover inlichtte, en duidelijk maakte er wél ging gebeuren, zodat er geen zwart gat in de dag viel. Dit alles op een zelfverzekerde manier. Niet iedereen had die zelfverzekerdheid. Dat voelde hij feilloos aan.

Spreken deed hij niet. Hij kon vastlopen in dwanghandelingen. En hij was extreem prikkelgevoelig, zo sterk dat hij niet stil kon blijven liggen en op zijn bed vastlag in een Zweedse band.

‘Begeleiderverslinder’
Mijn cliënt ‘verslond’ begeleiders. Niet iedereen kon omgaan met de spanning, de agressie en het voortdurende uitdagende gedrag. Eigenlijk hadden maar heel weinigen het talent om met hem te werken. Het ziekteverzuim was enorm.

Ik had een klik met hem, omdat hij los van alles wat ik hierboven heb beschreven vooral heel grappig was. Het lukte mij -groen als ik was- wel om met hem te werken. Dat ik uiteindelijk vertrok, was vanwege een bezuiniging. Bij cliënten als hij komen die het hardste aan. Zij slurpen het meeste geld op, hoe hard het ook klinkt.

Het brein als vijand
De oorzaak van zijn handicaps was een raadsel. En eigenlijk doet dit er ook niet toe. Zijn autisme zat mijn cliënt in de weg. Zijn brein kon een grote hoeveelheid prikkels niet verdragen. Daarom kon hij veel minder leren dan je op grond van zijn intelligentie zou verwachten. Hij kon veel, maar hij kon niet veel aan.

Zijn brein was zijn grootste vijand. Eén weeffoutje maakte dat het anders werkte dan dat van andere mensen. Hij leefde in een voortdurend prikkelbombardement.

Ik leerde hoe bevoorrecht ik zelf ben. Mijn brein zich wel goed ontwikkeld. Ik kan zelfstandig leven, mijn oud-cliënt zal dat nooit kunnen. We zijn als mensen interessante en complexe wezens. Eén klein foutje in de grijze massa kan enorme gevolgen hebben. Ik ben blij dat ik al zoveel jaar een bijdrage mag leveren aan een gelukkiger leven voor mensen die het minder hebben getroffen met hun brein. Het moeilijk verstaanbaar gedrag heb ik weliswaar achter me gelaten, met  verstandelijk gehandicapten werk ik nog steeds. En ik wil dit blijven doen, ook al neemt het schrijven gaandeweg meer tijd in.

Genoten van dit blog en op zoek naar een blogger voor je eigen site? Of zoek je om andere reden een goede, bevlogen schrijver? 

Neem contact met mij op