Foto: Wikipedia

Teksten van zorgverleners moeten begrijpelijk zijn voor iedereen. Immers: mensen willen weten wat ze van hun zorg kunnen verwachten. Het is gemakkelijk gezegd, maar de praktijk is weerbarstig. Een tekst is al snel te ingewikkeld voor een groot deel van de Nederlanders. Jip-en-Janneke-taal is de term die we vaak gebruiken voor makkelijke, pakkende taal die iedereen begrijpt. Hoe maak je als zorgverlener je taalgebruik zo Jip-en-Janneke mogelijk? Misschien brengt een tekstschrijver voor zorg en welzijn uitkomst!

1. Vermijd moeilijke woorden/jargon 
Uit je jezelf verbaal op een wijze die te kenschetsen is als complex tot zeer complex dan impliceert zulks dat de toegankelijkheid van de tekst te wensen overlaat. Ik hoop dat je na de voorafgaande zin niet afgehaakt bent. Want zo moet het dus niet. Schrijf eenvoudig.

In jouw vakgebied zijn bepaalde termen zo gewoon dat ze deel uitmaken van je dagelijks taalgebruik. Je vergeet dat een leek niet altijd begrijpt wat de ‘prevalentie van pulmonale osteoporose’ nu precies inhoudt. Daarom deze tip: laat je tekst een lezen door iemand uit je doelgroep. Begrijpt hij/zij waar het over gaat?

2. Houd zinnen kort
Door lange zinnen, zoals deze waarin een tangconstructie verwerkt is, wat zoveel inhoudt als een zin waarin de bijzin aan twee kanten omsloten is door een opgedeelde hoofdzin, kan de lezer de draad kwijtraken en dat is zonde. Probeer bijzinnen te vermijden. Schrijf liever twee lossen zinnen dan één lange zin met bijzin.

3. Houd alinea’s kort
Ik denk dat het je al begint te duizelen zodra je deze alinea ziet. Zo’n enorme brei van woorden en je moet je er helemaal doorheen werken. Daar heb je helemaal geen zin in en dat ga je dus niet doen. Je leest misschien de eerste een à twee zinnen en dat was het dan. Dat is jammer, want zo mis je misschien belangrijke informatie. Het lezen van zo’n volle alinea geeft een onrustig gevoel in je hoofd. Er komt als het ware te veel informatie ineens op je af. Ons brein kan helemaal niet zoveel tekst verwerken en zeker niet als deze van een scherm afkomstig is. Nee, dan liever een tekst die je in hapklare brokken aangereikt krijgt. Een tekst die niet zo’n aanslag pleegt op je informatieverwerkingssysteem. Een tekst die bestaat uit alinea’s van 50 tot 70 woorden in plaats van de 158 woorden in deze alinea.  En oh ja, die alinea’s moeten kopjes hebben.

4. Kom meteen met de conclusie/hoofdgedachte
Het is vaak een puzzel waar je de echte eindconclusie moet plaatsen. De meningen verschillen er ook nogal over, maar als het om Jip-en-Janneke taal gaat, zijn we het er wel over eens waar die moet staan. Iedereen is natuurlijk vrij om daarvan te denken wat hij/zij wil. Je merkt vast dat je nu ongeduldig wordt. Houd nu eens op met erom heen draaien. Waar moet hij nou, die conclusie? Nou vooruit: wil je echt je lezer duidelijk bereiken, zet je conclusie/hoofdgedachte meteen aan het begin. En niet aan het eind, zoals ik hier heb gedaan.

Je tekst is geen roman of thriller waarin je de lezer langzaamaan naar de ontknoping leidt. Vertel het meteen.

5. Zorg voor duidelijke verbindingswoorden
Een tekst heeft samenhang nodig. De lezer leest graag een goed lopende tekst. Zinnen die op zichzelf staan, maken de tekst stroef.

Deze drie zinnen hangen samen, kun je uit de betekenis opmaken. Maar heel mooi loopt de tekst niet. Voeg daarom verbindingswoorden toe. Kijk eens naar de volgende drie zinnen.

Een tekst heeft samenhang nodig. De lezer leest immers graag een goed lopende tekst. Want zinnen die op zichzelf staan, maken de tekst stroef.

Merk je het verschil?

6. Gebruik de actieve vorm
Er wordt vaak gebruik gemaakt van de passieve vorm. Hierdoor wordt het ‘leven’ uit de tekst gehaald.

Wat een doods taalgebruik, vind je niet?

Vergelijk de zin ‘Er wordt bij ons gebruik gemaakt van de nieuwste behandelmethoden’ eens met de zin ‘Wij gebruiken de nieuwste behandelmethoden’. Welke spreekt je het meest aan? Waarmee spreek je de lezer echt aan en overtuig je hem van je deskundigheid?

Gebruik de actieve vorm. Altijd. Worden mag de prullenbak in.

7. Vertel eens een verhaaltje
Mevrouw van Dijk vertelt: ‘Wat ben ik goed geholpen door de afdeling fysiotherapie! Vriendelijke mensen en ze hebben echt kennis van zaken.’

Vergelijk dit eens met het volgende:

Ruim 86% van de patiënten geeft aan tevreden te zijn over onze afdeling fysiotherapie. Zij geven gemiddeld een 8,4 als waardering.

Leuk, die cijfers. Maar het komt pas echt over als een persoon zijn/haar ervaringen vertelt, als het allemaal een gezicht krijgt. Dat herkennen mensen. Narrativiteit heet dat. Vertel het vanuit het persoonlijke. Vertel eens een verhaaltje.

Checklist
In de gratis te downloaden Checklist Jip-en-Janneke van Zorg Verwoord staan bovenstaande punten (en nog meer) nog eens beknopt weergegeven. Handig om bij de hand te hebben als je een tekst schrijft voor je doelgroep.

Tekstbureau Zorg Verwoord helpt zorgverleners om teksten toegankelijk te maken voor iedereen. Verder schrijf ik journalistieke teksten, webteksten, brochures en blogs. Wil je weten wat ik voor jou kan doen? 

Neem contact met mij op!

Afbeelding: Wikipedia